Το περιβάλλον της μάθησης - Β΄ Το μαθησιακό κλίμα μεταξύ εκπαιδευτικού - μαθητών

Το κλίμα που διαμορφώνεται μέσα στην τάξη είναι αποτέλεσμα δύο τύπων συμπεριφοράς: εκείνης του εκπαιδευτικού και των μαθητών και εκείνης των μαθητών μεταξύ τους. Έτσι, το κλίμα χαρακτηρίζεται θερμό και ανοικτό ή ψυχρό και κλειστό αντίστοιχα. Αποτελεί πάντως κοινή παραδοχή όλων όσοι μελετούν το μαθησιακό κλίμα, ότι αυτό αντικατοπτρίζει σε μεγάλο βαθμό την υπευθυνότητα με την οποία ο ίδιος ο εκπαιδευτικός αντιμετωπίζει τις προθέσεις των μαθητών, τη σημασία που αποδίδει στα κίνητρα και τους στόχους της συμπεριφοράς τους. Οι αντιδράσεις των μαθητών στη στάση του εκπαιδευτικού θα μπορούσαν να είναι απάθεια, αδιαφορία, αβεβαιότητα, παραίτηση ή υπευθυνότητα, εγρήγορση, αυτοπεποίθηση, ενδιαφέρον.

Προϋποθέσεις για τη διαμόρφωση ανοικτού κλίματος μάθησης από πλευράς του εκπαιδευτικού

1. Η ειλικρίνεια στις σχέσεις εκπαιδευτικών - μαθητών

Ο εκπαιδευτικός οφείλει να διατυπώνει ελεύθερα τη γνώμη του και να επανεξετάζει τις απόψεις των άλλων, όπως ακριβώς θα πρέπει να ενθαρρύνονται να πράττουν και οι μαθητές. Οι διαφορές των απόψεων και η όποια κριτική είναι θεμιτή, μόνο όταν διεξάγεται σε κλίμα δημιουργικής αναζήτησης, μέσα από την οποία επιτυγχάνεται ο εμπλουτισμός των γνώσεων. Τέλος, ο εκπαιδευτικός οφείλει να παραδέχεται την άγνοιά του σε κάποιο θέμα ενώπιον των μαθητών του, αρκεί να δεσμεύεται ότι θα μεριμνήσει να ενημερωθεί επαρκώς για το θέμα που δεν έχει υπόψη του. Η ευθύτητα και η ειλικρίνεια των προθέσεων ή των στόχων του εκπαιδευτικού είναι ένα καίριας σημασίας στοιχείο του χαρακτήρα του, το οποίο μπορεί να τον καταστήσει αποδεκτό από την ομάδα των μαθητών.

2. Οι σαφείς και ευέλικτοι κανόνες της μάθησης

Οι κανόνες της μάθησης, όπως η τήρηση του σχεδίου μαθήματος της προγραμματισμένης ύλης, η τήρηση του χρόνου της διδασκαλίας και της εκπόνησης των εργασιών, η χρήση των χώρων διδασκαλίας και του εξοπλισμού, οι μορφές επικοινωνίας των εκπαιδευτικών και των μαθητών, οφείλουν να είναι διατυπωμένοι με ακρίβεια, βάσει και των αναγκών ή του ρυθμού των μαθητών. Εκπαιδευτικός και μαθητές είναι χρήσιμο να έχουν συμφωνήσει για την τήρηση των κανόνων εξαρχής (στο εκπαιδευτικό συμβόλαιο), ενώ όποτε ανακύπτει η ανάγκη, θα πρέπει να κρίνεται επιβεβλημένη η τροποποίηση των κανόνων αυτών.

3. Η αναγνώριση της αυξύπαρκτης οντότητας του εκπαιδευτικού και των μαθητών

Κάθε εκπαιδευτικός θα πρέπει να αισθάνεται ότι αναγνωρίζεται ως οντότητα από τους μαθητές του και ότι καθίσταται αποδεκτός τόσο για τα προσόντα του, όσο και για τις ελλείψεις του, τις οποίες θα πρέπει να αναπληρώσει. Η ενσυναίσθηση του εκπαιδευτικού, δηλαδή η ικανότητά του να διαγιγνώσκει τις συναισθηματικές καταστάσεις των μαθητών του, και να κατανοεί τους βαθύτερους λόγους που ευθύνονται για τις συμπεριφορές αυτών, είναι δυνατό να επηρεάσει θετικά τους μαθητές που αισθάνονται ότι εκείνος μπορεί να τους παράσχει υποστήριξη και σε ψυχολογικό επίπεδο. Από την άλλη πλευρά και οι μαθητές θα πρέπει να νιώθουν ότι αναγνωρίζονται ως ξεχωριστές προσωπικότητες από τον εκπαιδευτικό, ο οποίος αποδέχεται τα προτερήματά τους και συμβάλλει στην ενδυνάμωσή τους, ώστε να μπορέσουν εκείνοι να διορθώσουν τις αδυναμίες τους. Υπό τις συνθήκες αυτές αναπτύσσεται η αυτοεκτίμηση, η αμοιβαιότητα, η εμπιστοσύνη και ο σεβασμός.


4. Η επιβράβευση των προσπαθειών του εκπαιδευτικού και των μαθητών

Μέσα από διαδικασίες αυτοαξιολόγησης ή αξιολόγησης από τους μαθητές ενισχύεται σημαντικά η αυτοπεποίθηση του ίδιου του εκπαιδευτικού, ο οποίος δημιουργεί τις προϋποθέσεις ενίσχυσης της αυτοπεποίθησης και των μαθητών. Η αυτοπεποίθηση των μαθητών ενισχύεται ιδιαίτερα από την κατάλληλη αντιμετώπιση των λαθών των μαθητών και από τον σχεδιασμό δραστηριοτήτων και ασκήσεων που ανταποκρίνονται στο γνωστικό τους περιεχόμενο. Με τον τρόπο αυτό παρέχεται η ευκαιρία στους μαθητές να επιτύχουν τους μαθησιακούς τους στόχους τους και να επιβραβεύεται η προσπάθειά τους.


5. O ενθουσιασμός και η οργανωτική ικανότητα του εκπαιδευτικού 

Ο ενθουσιασμός του εκπαιδευτικού απέναντι στο αντικείμενο που διδάσκει μπορεί να εμπνεύσει τους μαθητές και να τους παράσχει σπουδαία κίνητρα μάθησης και να κινητοποιήσει το ενδιαφέρον των μαθητών. Επιπρόσθετα, η οργανωτική ικανότητα του εκπαιδευτικού, η αποτελεσματικότητά του στον τρόπο με τον οποίο χειρίζεται μια κατάσταση ή μια σύγκρουση  μπορεί να παράσχει αίσθημα ασφάλειας στους μαθητές, καθώς και την αίσθηση ότι αξίζει να συμμετάσχουν ενεργητικά στην εκπαιδευτική διαδικασία και ότι δεν χάνουν άσκοπα τον χρόνο τους κατά την ώρα του μαθήματος.