Η αξιοποίηση του προφορικού λόγου στην εκπαίδευση

Τα χαρακτηριστικά του προφορικού λόγου των μαθητών προδίδουν τη διαφορετική έμφαση στην επικοινωνία δια του λόγου, η οποία πραγματοποιείται σε διαφορετικά επίπεδα της κοινωνικής διαστρωμάτωσης. Στα μεσαία και ανώτερα δηλαδή κοινωνικά στρώματα ο γλωσσικός κώδικας είναι πιο επεξεργασμένος, διαθέτει ευρύ λεξιλόγιο και σύνθετες συντακτικές δομές, ενώ στα κατώτερα στρώματα η γλωσσική έκφραση δεν αποτελεί αξία και δεν τυγχάνει ιδιαίτερης φροντίδας, συχνά μάλιστα εμπλουτίζεται από εξωλεκτικούς τρόπους μετάδοσης του μηνύματος.

Βέβαια, ο προφορικός λόγος των μαθητών κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων περιλαμβάνει λέξεις μιας ιδιαίτερης γλωσσικής ποικιλίας, όπως είναι για παράδειγμα η γεωγραφική, οι οποίες αποκαλύπτουν ένα ευρύ φάσμα λεξιλογίου, που όμως δε συνάδει με αυτό της επίσημης γλώσσας. Σε ό,τι αφορά τώρα τις συντακτικές δομές, η ελλειπτικότητα και η συντομία του γλωσσικού εκφωνήματος δε συνιστά ένδειξη έλλειψης πληρότητας, αν σκεφτούμε ότι ακόμα και υπό αυτές τις συνθήκες, επιτυγχάνεται η αποτελεσματική μετάδοση του μηνύματος. Είναι πάντως παραδεκτό ότι ο επεξεργασμένος προφορικός λόγος που συνδέεται με την ποσότητα και την ποιότητα συγκεκριμένου είδους λέξεων προσιδιάζει με τις συμβάσεις της επίσημης τυπικής γλώσσας και μπορεί να εξασφαλίσει στους μαθητές μεγαλύτερες πιθανότητες σχολικής επιτυχίας.

Ο εκπαιδευτικός, κατά συνέπεια, θα πρέπει να υποστηρίζει στην τάξη την προφορική συνομιλία τόσο για εκμάθηση, όσο και για λειτουργική επικοινωνία των μαθητών μεταξύ τους, οι οποίοι που θα μπορέσουν, μέσω του διαλόγου, να αντιληφθούν τις διαφορετικές οπτικές των συμμαθητών τους, με τους οποίους θα συνεννοούνται για να επιτύχουν μια δράση. Επιπλέον, οφείλει να διασφαλίσει την ισότητα στην χρήση του λόγου ανάμεσα σε αγόρια και κορίτσια. Έχει καθήκον να αποδεχτεί και να εγκύψει στα χαρακτηριστικά των γλωσσικών και πολιτιστικών βιωμάτων του μαθητή. Θα μπορούσε μάλιστα να εφαρμόσει την πρόταση του Halliday (1979) για τα «γλωσσικά ημερολόγια», τη σύσταση δηλαδή ερευνητικών ομάδων μαθητών που θα καταγράφουν σε σημειωματάρια τη γλωσσική διαγωγή των ατόμων του στενού οικογενειακού και κοινωνικού περιβάλλοντός τους (του αδελφού, της γιαγιάς, του παντοπώλη κ.α.).

Το ζητούμενο μέσα από την κατάλληλη αξιοποίηση του προφορικού λόγου των μαθητών είναι να γνωρίσουν οι τελευταίοι την ποικιλία της γλώσσας και την πολυλειτουργικότητά της σε διαφορετικές περιστάσεις επικοινωνίας. Επιπρόσθετα, οι μαθητές καλούνται να αναπτύξουν κρίση για  τη γλωσσική συμπεριφορά και τις αντιλήψεις των διαφορετικών ατόμων και του δασκάλου τους και παράλληλα να προετοιμαστούν για τα κειμενικά είδη του γραπτού λόγου που επίσης εξυπηρετούν συγκεκριμένες επικοινωνιακές ανάγκες.